وبلاگ الگوریتم

مدیر عامل شرکت سبدگردان الگوریتم در گفتگو با هفته نامه اطلاعات بورس به شماره 318 در مرداد ماه 1398 به اهمیت و جایگاه شرکت‌های سبدگردان در معاملات بازار سهام پرداختند.

چالش های پیش روی سبدگردان ها را تشریح کنید، در این خصوص قوانین و دستورالعمل ها چه جایگاهی دارند؟

از جمله مشکلاتی که در رابطه با قوانین و دستورالعمل‌ها وجود دارد این است که فرآیند صدور کد سبدگردانی در قیاس با کد سهامداری بسیار زمانبر می باشد و در نتیجه سرمایه‌گذارانی که قصد دارند در شروع روند صعودی وارد بازار شوند، ترجیح بدهند که شخصاً معاملات خود را انجام دهند یا از طرق دیگری وارد بازار شوند. از طرف دیگر، سازمان بورس برای کاهش ریسک مشتریان شرکت سبدگردان، محدودیت ها و حداقل هایی را برای فعالیت سبدگردان‌ها در نظر گرفته است که موجب تحمیل هزینه هایی به این شرکت ها می شود که در نهایت این هزینه ها به سرمایه گذار منتقل خواهد شد و هزینه سبدگردانی را بالا می برد. به نظر من، این هزینه‌ها ریسک مشتری را به نسبت هزینه انجام شده، کاهش چندانی نمی دهد.

چه راهکاری برای تسهیل این شرایط وجود دارد؟

برای مشکل زمان زیاد مورد نیاز برای صدور کد سبدگردانی، مذاکراتی با سازمان در حال انجام است که اگر به نتیجه برسد، در زمان کوتاهتری شرکت سبدگردان می تواند کد سبدگردانی مشتری را اخذ کند. برای مشکل دیگر نیز بهتر است که سازمان تا حد ممکن محدودیت های سبدگردان ها را کاهش دهد. به عبارت دیگر سازمان باید تلاش کند تا اطلاعات عملکرد سبدگردان ها روشن و شفاف در اختیار سرمایه گذاران قرار گیرد تا سرمایه گذار با تشخیص خود، بازدهی و ریسک شرکت های مختلف سبدگردان را ارزیابی نماید.

در حال حاضر چه معیار خاصی برای انتخاب سبدگردان توسط سرمایه گذاران وجود دارد؟

عملا مشتری هیچ معیاری برای انتخاب سبدگردان ندارد چرا که عملکرد سبدگردان ها چندان شفاف نیست و سرمایه گذار نمی تواند عملکرد سبدگردان ها را با هم مقایسه نماید. زمانی که سرمایه گذار به یک شرکت سبدگردان مراجعه می کند و شرکت سبدگردان در خصوص عملکرد خود توضیح می دهد، سرمایه گذار راهی برای سنجش صحت گفته های سبدگردان در دست ندارد. البته سازمان بورس از سبدگردان ها خواسته تا عملکرد خود را بر روی سایت خود افشاء کنند اما روی این افشاء هیچ گونه نظارتی وجود ندارد و در عمل عمده سبدگردانها این اطلاعات را افشا نمی کنند. سازمان بورس روی این بخش کاری انجام نداده است و پافشاری خاصی را نیز در این خصوص از سوی نهاد ناظر شاهد نیستیم. به طور کلی برای نشان دادن عملکرد سبد به سرمایه گذاران، می توان آنها را به صندوق های تحت مدیریت آن سبدگردان ارجاع داد چرا که تنها مورد شفافی که گزارش میشود عملکرد صندوق های سرمایه گذاری است.

یکی از فعالیت های سبدگردان‌ها این است که سبد سهامی تشکیل می دهند که متناسب با ریسک سرمایه گذار بوده، میزان ریسک پذیری مشتریان در سبدگردان ها چگونه ارزیابی و تحلیل می شود؟

در این خصوص سبدگردان ریسک هر سرمایه گذار را بر اساس پرسشنامه مدونی ارزیابی می کند که بر اساس پاسخهای سرمایه گذار و با برآوردی از ریسک پذیری وی در دو بعد میزان تمایل به ریسک و میزان توان او در تحمل ریسک به دست می آید. سپس بر اساس این ریسک پذیری سبدگردان یک سبد اختصاصی برای سرمایه گذار تشکیل می دهد. از طرف دیگر، سازمان بورس نیز به عنوان نهاد ناظر و از طریق ابزارهای نظارتی خود از جمله به کارگیری یک رکن ناظر به عنوان امین سبدگردان که خود یک شرکت حسابرسی معتمد است، بر تشکیل سبد سرمایه گذار نظارت می کند تا سبد بر اساس نیاز ها و شرایط ریسک پذیری سرمایه گذار تشکیل و مدیریت شود.

قراردادهای سبدگردانی برای مشتری چه جذابیتی دارد؟

به طور یقین جذابیت وجود دارد. اخیرا نیز با افزوده شدن ابزارهای جدید بر این جذابیت افزوده شده است. در حال حاضر سبدگردان‌ها می توانند برای سبد مشتریان خود اوراق مبتنی بر طلا ، اوراق درآمد ثابت، قراردادهای آتی کالا یا سبد سهام و اختیار معامله سهام یا کالا نیز خریداری کنند. با توجه به تخصصی بودن سرمایه‌گذاری در ابزارهای مشتقه و ریسک بالای این سرمایه‌گذاری، سبدگردان‌ها به دلیل برخورداری از نیروی انسانی متخصص می‌توانند در مقایسه با افراد عادی عملکرد بهتری داشته باشند. مهمترین ویژگی تشکیل سبد برای سرمایه گذاران، ایجاد سبد و سرمایه گذاری بر اساس نیازها و ریسک پذیری هر مشتری به صورت جداگانه است. سبدگردان برای این منظور از کلیه اوراق بهادار در حال معامله در بازارهای بورس و فرابورس و کالا بهره می گیرد. اضافه شدن گواهی سپرده سکه طلا به عنوان یک طبقه دارایی جدید بر جذابیت قرارداد سبدگردانی اضافه کرده است.

در صورتی که سرمایه گذاری نمایند، البته برای شناسایی صندوق برتر، سرمایه گذاران می توانند از نظر مشاوران سرمایه گذاری استفاده نمایند. سرمایه گذار صرفا قصد سرمایه گذاری در بازار سهام را داشته باشد، توصیه من این است که در صندوق های مشترک سهام که کارمزد کمتری دارند

مزیت عمده تشکیل سبد اختصاصی نسبت به سرمایه گذاری در صندوق ها را در چه می دانید؟

در شرایطی که شرایط و چشم انداز اقتصادی مبهم و پرریسک است، سبدگردان با در نظر گرفتن عوامل مختلف و با در نظر گرفتن ویژگی های سرمایه گذار، می تواند وزن اوراق با درآمد ثابت و یا طلا را در سبد سرمایه گذاری اختصاصی مشتری افزایش دهد. این در حالی است که صندوق های سرمایه گذاری در سهام نمی توانند به این صورت عمل نمایند و محدودیت هایی دارند، برای مثال وزن اوراق سهامی در این صندوق ها نباید از 70 درصد کمتر باشد، در نتیجه در وضعیتی که دارایی های جایگزین سهام جذاب می شوند قرارداد سبد گردانی کاملاً جذاب است.

در واقع مزیت عمده ایجاد سبد اختصاصی در قیاس با سرمایه گذاری در صندوق ها در این است که در سبد اختصاصی می توان برای مشتری که ریسک گریز است اوراق درآمد ثابت یا مبتنی بر طلا خرید و برای کسی که ریسک پذیر است، وزن بیشتری را به سهام اختصاص داد. سبد اختصاصی محصولی ویژه برا
ی مشتری ویژه است و صندوق سرمایه گذاری محصولی عمومی و مقرون به صرفه برای سرمایه گذاران در بازار اوراق سهام یا بازار اوراق درآمد ثابت است.
از طرف دیگر تعریف صندوق ها در ایران نیاز به اصلاح دارد یعنی نباید 90 صندوق سرمایه گذاری مشترک داشته باشیم و امیدنامه همه آن ها بر اساس سرمایه گذاری در همه انواع سهام باشد. در بازارهای مالی توسعه یافته، به این شکل است که برخی از صندوق‌های سرمایه گذاری برای فعالیت تخصصی در صنایع مختلف مانند دارو، پتروشیمی، نفت، فلزات، خودرو و یا مجموعه‌ای از این صنایع تشکیل می‌شوند. همین‌طور صندوق‌هایی هستند که منابع خود را تنها به بخشی از بازار مثلا سهام شرکت‌های بزرگ، سهام شرکتهای کوچک، سهام شرکت‌های رشدی یا سهام شرکتهای ارزشی اختصاص می‌دهند. در نتیجه در بازارهای توسعه‌یافته سرمایه‌گذاران به کمک این ابزارها به راحتی می‌توانند استراتژی‌های سرمایه‌گذاری خود در صندوق ها را با توجه به شرایط اقتصادی تغییر دهند.
در ایران اگر توسعه صندوق های سرمایه‌گذاری مد نظر باشد، لازم است که در سال‌های آینده صندوق‌های سرمایه‌گذاری متنوع‌تری به بازار معرفی شوند. البته لازمه این امر بخش‌بندی بازار و تعریف شاخص‌های جدید بر اساس آن است، چرا که اکثر این صندوق‌های تخصصی در بازار در قالب صندوق‌های شاخصی فعالیت می‌کنند.

سبدگردان‌ها چگونه اعتماد سرمایه گذاران را جذب می کنند؟

سابقه عملکرد سبدگردان است که می تواند اعتماد سازی نماید و همانطور که گفته شد در حال حاضر اصلی ترین معیار برای بررسی عملکرد سبدگردان، بررسی صندوق های سرمایه گذاری مشترک تحت مدیریت سبدگردان است. همچنین امید است در آینده با افشاء استاندارد عملکرد سبدگردان ها، اعتماد سرمایه گذاران نیز جلب گردد.

آیا شما در حال حاضر برای مشتری های خودتان این کار را انجام می دهید؟

عملکرد صندوق های تحت مدیریت شرکت که از طریق سایت صندوق به صورت روزانه منتشر می گردد و نیز عملکرد شرکت در مدیریت سبدهای اختصاصی نیز در اختیار مشتریان قرار می گیرد.

آیا سرمایه گذار می تواند از گردش معاملات سبد خود به صورت روزانه مطلع باشد؟

بله، سازمان بورس و اوراق بهادار و هر یک از سرمایه گذاران در هر لحظه می توانند وارد صفحه شخصی خود در سامانه ای که از طریق شرکت سبدگردان در اختیار آنها قرار می گیرد شوند و اطلاعات متنوعی از جمله وضعیت و مانده سهام، بازده دارایی ها و گزارش صورت دارایی سبد اختصاصی خود را ملاحظه کنند. .

متوسط درصد کارمزد سبد گردانی در بازار بین چه اعدادی است؟

در قراردادهای سبدگردانی یک کارمزد ثابت و یک کارمزد متغیر تعریف می شود که معمولا به این صورت است که کارمزد متغیر برای دستیابی به بازدهی مازاد بر نرخ توافقی مشخصی تعیین می گردد. البته در کل می توان گفت که همه مفاد قرارداد بین سرمایه گذار و سبدگردان به توافق طرفین بستگی دارد و مسلما میزان سرمایهگذاری قدرت چانه زنی سرمایه گذار را در اخذ نرخ جذابتر بالا می برد. به عنوان مثال برای یک سرمایه گذار با مبلغ سیصد میلیون تومان، کارمزد ثابت می تواند حدود یک و نیم درصد باشد و برای مبلغ ده میلیارد تومان، این کارمزد حدود نیم درصد توافق گردد. در کل می توان گفت که درآمد سبدگردان از ایجاد بازدهی مازاد برای مشتری ایجاد می شود یعنی سبدگردان تمام تلاش خود را می نماید تا بازدهی بیشتری نصیب مشتریان خود نماید تا به این ترتیب سود خودش نیز افزایش یابد. کارمزد ثابتی که تعیین می شود، برای پوشش بخشی از هزینه های ثابت شرکت سبدگردان است.

کارمزد متغیر چگونه است؟

کارمزد متغیر بر اساس میزان بازدهی کسب شده است و طبیعتا عدد آن به شرایط بازار بستگی دارد. یعنی مقدار آن در شرایط رونق و رکود اقتصادی متفاوت می تواند باشد. اجازه بدهید برای روشن شدن نحوه محاسبه کارمزد سبدگردان مثالی بزنیم. فرض کنید کارمزد ثابت برابر 1% و کارمزد متغیر برای بازدهی مازاد بر 20% برابر با 25% باشد. در صورتیکه در انتهای قرارداد بازدهی تحقق یافته توسط سبدگردان 52% باشد، سهم سبدگردان 1% کارمزد ثابت به علاوه 25% از 32% بازده مازاد می باشد و در نتیجه کارمزد متغیر 8% می شود. یعنی سهم سبدگردان برابر 9% و سهم سرمایه گذار 43% خواهد بود. به طور مشابه در صورتیکه در انتهای قرارداد بازدهی تحقق یافته 24% باشد، سهم سبدگردان 2% و سهم سرمایه گذار 22% خواهد بود.

اگر بازدهی شما منفی باشد و مشتری متضرر شود، برای پوشش زیان چطور با مشتری توافق می کنید؟

در بازارهای مالی توسعه یافته، قرارداد سرمایه گذاران با مدیر سرمایه گذاری به این نحو است که مدیر سرمایه گذاری یا صرفا کارمزد ثابتی می گیرد مشابه صندوق های سرمایه گذاری در ایران، یا اینکه در بخشی از سود شریک می شود تا انگیزه پیدا کند که سود بیشتری ایجاد کند، مشابه قرارداد های سبدگردانی در ایران. اساسا مدیر سرمایه گذاری اگر بخواهد در زیان با سرمایه-گذاری شریک گردد، این امر توان او در جذب منابع جدید را کاملا محدود می کند. مثلا فرض کنید بازار در یک سال 10% زیانده باشد و یک شرکت سبدگردان با سرمایه دو میلیارد تومان که صد میلیارد تومان سبد اختصاصی برای مشتریان تشکیل داده است بخواهد نصف زیان مشتریان را پوشش دهد، مجبور است اعلام ورشکستگی نماید. پس اصولا مدیران سرمایه گذاری که همان سبدگردان ها هستند نمی توانند در زیان شریک مشتری باشند. سرمایه گذار هم این موضوع را می پذیرد. بزرگترین زیان بازدهی منفی برای یک شرکت سبدگردان، خدشه دار شدن اعتبار حرفه ای آن است و در واقع عمده شرکت های سبدگردان به دنبال این هستند که نسبت بازدهی به ریسک قابل قبولی را به مشتریان خود ارائه دهند. از طرفی می شنویم که برخی اشخاص حقیقی که فعالیت سبدگردانی غیررسمی انجام می دهند، ادعا می کنند که روی زیان هم شریک می شوند و کارمزد های بسیار بالایی درخواست می کنند که به نظر من انجام فعالیت سرمایه گذاری با چنین اشخاصی، بیشتر شبیه شرط بندی است.

وجود سبدگردانی غیررسمی یکی دیگراز مشکلات اساسی سبدگردان‌ها است که در قالب آنلاین تریدینگ و آنلاین های گروهی فعالیت داشته، که این خدمات علاوه برضد فرهنگ سازی در حوزه غیر حرفه ای بازارسرمایه، ‌منجر به توسعه سبدگردانی غیر رسمی می شود ، نظر شما در این زمینه چیست و برای بهبود این مسئله چه راهکاری پیشنهاد می کنید ؟

این موضوع به هر حال آفت حرفه سبدگردانی است و کاری که می توان انجام داد این است که تا جایی که می شود سرمایه-گذاران را نسبت به ریسک های آن آگاه نمود. شیوع چنین فعالیتی از دو عامل نشأت می گیرد. از طرفی سازمان بورس برای تاسیس یک سبدگردان هزینه های زیادی را از جمله به کارگیری نرم افزارها، به کارگیری یک حسابرس مجزا به عنوان امین، حضور اشخاص مجزایی به عنوان بایگان و حسابدار و داشتن فضای بزرگ اداری به موسسین تحمیل می کند که موجب می-شود افرادی که حتی توان مدیریت سرمایه برای دیگران دارند نیز نسبت به تاسیس شرکت سبدگردانی با شک و تردید اقدام کنند و ترجیح بدهند همان فعالیت را در قالب های دیگری انجام دهند. البته این هزینه ها تا حدی ریسک سمت سرمایه گذار را کاهش می دهد، اما به شدت بر هزینه انجام فعالیت سبدگردانی می افزاید. از طرف دیگر، روش هایی که شما اشاره کردید روش های انجام معاملات بدون نظارت سازمان است که افرادی که به این فعالیت غیررسمی می پردازند، می توانند پیشنهاد های اغوا کننده ای ارائه کنند و سرمایه گذاران را در تله بیندازند و در نهایت، در سود شریکند و در صورت ضرر و زیان سرمایه گذار هم چیزی از دست نداده اند. همه اینها باعث رونق این بازار غیر رسمی می شود.

تا به حال کسی در این مورد سبدگردان های فاقد مجوز شکایتی مطرح کرده است؟

در این مورد اطلاعی ندارم اما سازمان بورس هم به دنبال این است این افراد را از روش های مختلف شناسایی کند و مانع فعالیت آنها شود ولی با توجه به جذابیتی که اشاره شد این افراد مجددا راهی برای ارتباط با سرمایه گذاران پیدا می کنند.

به طور کلی با چند میلیون تومان پول می توان برای تشکیل سبد اقدام کرد؟

هر شرکت که فعالیت سبدگردانی انجام می دهد حداقل متفاوتی را برای تشکیل سبد اعلام می کند که این عدد از حداقل 10 میلیون تومان تا اعداد بالاتری چون ۵۰۰ میلیون تومان متفاوت است.

چرا برخی سبدگردان ها ارقام کمتر را برای تشکیل سبد نمی پذیرند؟

به ازای هر قرارداد سبد گردانی بخشی از نیروی انسانی و همچنین سامانه های نظارتی درگیر می شود. بسته به دارایی تحت مدیریت و سرمایه در اختیار، هر شرکت سبدگردان تخمینی دارد از هزینه سربار ایجاد سبدهای اختصاصی و بر
این اساس حداقلی برای میزان تشکیل سبد تعیین می کند.

گاهی اوقات سازمان تصمیمات یک شبه می گیرد. آیا این تصمیمات باعث غیر جذاب شدن بازار سرمایه نمی شود؟

تصمیمات شتابزده قطعا حوزه فعالیت سبدگردان ها و سایر نهاد های مرتبط با بازار سهام را نیز تحت تاثیر قرار می دهد. اما تصمیمات یک شبه فقط توسط سازمان اتخاذ نمی شود. بانک مرکزی، مجلس، دولت و شورای نگهبان نیز هر یک به نوبه خود تصمیماتی دور از انتظاری می گیرند که مستقیم یا غیرمستقیم بر بازار و شرکت های حاضر در بازار اثر می گذارد. به نظر من این وضعیت، بخشی از ریسک سیستماتیک کشور ما است و ما به عنوان فعالان بازار نباید از چنین تصمیماتی متعجب شویم.

هفته نامه اطلاعات بورس- مرداد 98- هفته چهارم- سال هفتم- شماره318